Vận Chuyển Logistics Lạnh Với Rau Quả Và Trái Cây

Trong khi nhu cầu tiêu thụ thực phẩm tươi ngày càng tăng cao, đặc biệt là rau quả và trái cây – nhóm hàng hóa đặc biệt dễ hư hỏng – thì vận chuyển logistics lạnh không chỉ là một mắt xích phụ trợ, mà chính là yếu tố quyết định đến chất lượng, giá trị thương phẩm và sự thành bại của chuỗi cung ứng nông sản. Dù thị trường rau quả Việt Nam đang mở rộng cả về quy mô sản xuất lẫn tiêu thụ nội địa và xuất khẩu, nhưng tỷ lệ thất thoát sau thu hoạch vẫn ở mức cao, lên đến 20–25%. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết về một giải pháp logistics lạnh hiệu quả, phù hợp và tiết kiệm, nhằm đưa sản phẩm từ vườn tới tay người tiêu dùng trong tình trạng tốt nhất. 

Rau quả và trái cây tươi 

Không giống như hàng hóa công nghiệp hay khô ráo, trái cây và rau củ có đặc tính sinh học là tiếp tục hô hấp và trao đổi nước sau khi thu hoạch. Điều này khiến chúng rất nhạy cảm với thay đổi môi trường, đặc biệt là nhiệt độ, độ ẩm và thông khí. Nếu không được xử lý và bảo quản đúng cách, chỉ vài giờ trong điều kiện không đạt chuẩn cũng có thể dẫn đến hư hỏng, mất màu sắc, giảm chất lượng dinh dưỡng, thậm chí phải loại bỏ toàn bộ.

Theo báo cáo Tình hình Lương thực và Nông nghiệp (2019) của FAO , khoảng 14% lượng thực phẩm trên thế giới (trị giá 400 tỷ đô la mỗi năm) vẫn tiếp tục bị thất thoát sau khi thu hoạch và trước khi đến được các cửa hàng. Ông Julien Brun, Tổng giám đốc Công ty CEL Consulting dẫn khảo sát 150 nông dân ở những vùng địa lý khác nhau cho thấy, tỉ lệ thất thoát của thực phẩm Việt Nam khá cao và có sự khác nhau giữa các nhóm hàng. Cụ thể, mặt hàng rau quả có tỷ lệ thất thoát đến 32%, cao hơn mức trung bình của châu Á là 29%. Theo ông Julien Brun, tỷ lệ thất thoát này chủ yếu xảy ra ở khâu sản xuất và vận chuyển hàng hóa.

Những thách thức trong vận chuyển lạnh rau quả

Thống kê trên toàn thế giới, chỉ có 10% lượng thực phẩm – nông sản tươi sống được bảo quản lạnh – mát. Điều đó cũng cho thấy được một trong những nguyên nhân trong thất thoát nông sản sau khi thu hoạch đến tay người tiêu dùng, gây lãng phí thực phẩm, nông sản trên chuỗi cũng như khó khăn trong việc quản trị logistics cho chuỗi cung ứng lạnh – mát.

Vận chuyển rau quả trong chuỗi lạnh đối mặt với hàng loạt rào cản về kỹ thuật và chi phí:

• Nhiệt độ không ổn định trong suốt hành trình: Từ kho đóng hàng, xe trung chuyển, cho đến các điểm giao hàng, nếu không kiểm soát tốt, hàng hóa có thể bị “sốc nhiệt” – chuyển nhanh từ lạnh sang nóng và ngược lại, dẫn đến tụ ẩm, mốc hoặc chín nhanh.
• Thiếu phương tiện chuyên dụng: Nhiều đơn vị sản xuất nhỏ hoặc hộ nông dân chưa có khả năng đầu tư vào xe lạnh hoặc container lạnh, dẫn đến việc vận chuyển rau quả bằng xe thường hoặc xe bán tải, không đảm bảo giữ nhiệt.

Đặc biệt, chi phí cho logistics cao, chiếm tới 21 – 25% GDP hàng năm, hạ tầng giao thông chưa đồng bộ, chính sách ưu tiên cho các doanh nghiệp đầu tư chuỗi cung ứng lạnh-mát, người tiêu dùng, nhà quản lý chưa quan tâm đến việc bảo quản thực phẩm an toàn trong kho lạnh,…

Tiêu chuẩn vận chuyển lạnh cho rau quả

Để đảm bảo chất lượng rau quả, doanh nghiệp cần đáp ứng các yêu cầu sau trong chuỗi logistics lạnh:

• Nhiệt độ bảo quản phù hợp từng loại
  Mỗi loại trái cây và rau củ có một “ngưỡng nhiệt độ vàng” để duy trì độ tươi ngon, giảm hô hấp và ức chế nấm mốc từ 5-15°C. Doanh nghiệp cần có tài liệu tiêu chuẩn nội bộ hoặc áp dụng theo các hướng dẫn của FAO, USDA,…
• Độ ẩm thích hợp (85 – 95%)
  Rau quả dễ mất nước, héo úa nếu độ ẩm thấp. Trong khi đó, độ ẩm quá cao cũng dễ dẫn đến nấm mốc. Vì vậy, cần kiểm soát cả nhiệt độ và độ ẩm trong xe lạnh hoặc container lạnh.
• Đóng gói bằng vật tư thông minh, có cách nhiệt
  Sử dụng thùng chứa nhiệt, màng cách nhiệt, túi giữ nhiệt hoặc vật tư chuyên dụng giúp giữ nhiệt độ ổn định hơn, giảm chi phí so với việc dùng container lạnh trong những chặng ngắn.

Giải pháp đầu tư vào vật tư chuyên dụng

Để đảm bảo chất lượng rau quả trong suốt quá trình vận chuyển, doanh nghiệp cần chủ động đầu tư vào các loại thùng chứa giữ nhiệt chuyên dụng, đáp ứng cả các tiêu chuẩn xuất nhập khẩu. Việc sử dụng thùng giữ nhiệt thay thay cho các vật liệu bảo quản khác như thùng xốp, thùng nhựa,… giúp nâng cao hình ảnh thương hiệu cũng như mang lại chất lượng sản phẩm tốt cho người tiêu dùng, đặc biệt với các chặng giao hàng nội thành, liên tỉnh ngắn, hoặc vận chuyển theo đơn hàng nhỏ lẻ.

Bên cạnh vật tư bảo ôn, doanh nghiệp hiện đại cũng cần đầu tư vào các thiết bị hỗ trợ thông minh như cảm biến nhiệt độ – độ ẩm IoT tích hợp trong thùng hoặc xe hàng. Các cảm biến này sẽ tự động ghi nhận và truyền dữ liệu liên tục về hệ thống trung tâm hoặc điện thoại người quản lý, giúp phát hiện kịp thời các sự cố “sốc nhiệt” trong hành trình. Một số hệ thống tiên tiến còn cho phép thiết lập cảnh báo khi vượt ngưỡng nhiệt an toàn, từ đó giúp doanh nghiệp chủ động xử lý và bảo vệ chất lượng sản phẩm.

Vận chuyển rau quả tươi không còn là chuyện “chở hàng cho nhanh”, mà là cả một quá trình kỹ thuật cần được tiêu chuẩn hóa từ đóng gói, giữ nhiệt, giám sát và tối ưu chi phí. Việc lựa chọn đúng vật tư cách nhiệt, thùng chứa lạnh và mô hình logistics phù hợp sẽ giúp doanh nghiệp vừa giảm thất thoát, vừa nâng cao chất lượng sản phẩm và uy tín thương hiệu.